प्रधानमंत्री किसान सम्मान निधि योजना (PM-KISAN) | दरवर्षी 6,000 रुपये अनुदान.

Pradhan Mantri Kisan Samman Nidhi Yojana (PM-KISAN) ही भारत सरकारची एक महत्वाकांक्षी योजना आहे. जी शेतकऱ्यांना आर्थिक मदत देण्यासाठी 1 डिसेंबर 2018 रोजी सुरू झाली आहे. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 24 फेब्रुवारी 2019 रोजी गोरखपूर, उत्तर प्रदेश येथे हि योजना अधिकृतपणे लाँच केली. या योजनेअंतर्गत, पात्र शेतकरी कुटुंबांना दरवर्षी 6,000 रुपये मिळतात. ही रक्कम तीन समान हप्त्यांमध्ये, म्हणजेच प्रत्येकी 2,000 रुपये, चार महिन्यांच्या अंतराने दिली जाते. ही योजना शेतकऱ्यांना शेतीसाठी आवश्यक वस्तू खरेदी करण्यास आणि त्यांच्या घरगुती गरजा पूर्ण करण्यास मदत करते.

योजनेचे उद्दिष्ट

या योजनेचा मुख्य उद्देश शेतकऱ्यांची आर्थिक स्थिती सुधारणे आहे. शेती हा भारताच्या अर्थव्यवस्थेचा पाया आहे, परंतु अनेक शेतकरी आर्थिक अडचणींना सामोरे जातात. Pradhan Mantri Kisan Samman Nidhi Yojana (PM-KISAN) त्यांना बियाणे, खते, यंत्रे यासारख्या गोष्टी खरेदी करण्यासाठी आणि कर्जाच्या जाळ्यातून मुक्त होण्यासाठी आर्थिक आधार देते. ही योजना छोट्या आणि सीमांत शेतकऱ्यांसह सर्व जमीनधारक शेतकऱ्यांना लागू आहे, ज्यामुळे त्यांना त्यांच्या पिकांचे योग्य उत्पादन मिळवण्यासाठी मदत मिळते.

लाभ

• आर्थिक सहाय्य: प्रत्येक पात्र शेतकरी कुटुंबाला दरवर्षी 6,000 रुपये मिळतात.
• हप्ते: ही रक्कम तीन हप्त्यांमध्ये (प्रत्येकी 2,000 रुपये) दिली जाते. हप्ते एप्रिल-जुलै, ऑगस्ट-नोव्हेंबर आणि डिसेंबर-मार्च या कालावधीत येतात.
• थेट हस्तांतरण: पैसे डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) पद्धतीने शेतकऱ्यांच्या बँक खात्यात जमा होतात, ज्यामुळे मध्यस्थांची गरज कमी होते.

पात्रता मापदंड

या योजनेसाठी पात्र असण्यासाठी खालील निकष पूर्ण करावे लागतात:

• जमीन मालकी: शेतकरी कुटुंबाकडे शेतीसाठी वापरली जाणारी जमीन असावी.
• कुटुंबाची व्याख्या: यामध्ये पती, पत्नी आणि त्यांची अल्पवयीन मुले यांचा समावेश होतो.
• विस्तारित पात्रता: सुरुवातीला ही योजना फक्त 2 हेक्टरपर्यंत जमीन असणाऱ्या छोट्या आणि सीमांत शेतकऱ्यांसाठी होती, परंतु 1 जून 2019 पासून सर्व जमीनधारक शेतकरी पात्र आहेत.

वगळलेले वर्ग:

• संस्थात्मक जमीन मालक.
• माजी किंवा वर्तमान संवैधानिक पदाधिकारी.
• माजी किंवा वर्तमान मंत्री, खासदार, आमदार, विधान परिषद सदस्य, महापौर, जिल्हा पंचायत अध्यक्ष.
• केंद्र/राज्य सरकार, सार्वजनिक उपक्रम, स्वायत्त संस्थांचे सेवेत असणारे किंवा निवृत्त अधिकारी/कर्मचारी (MTS/Class IV/Group D वगळता).
• 10,000 रुपये किंवा त्याहून अधिक मासिक पेंशन मिळणारे निवृत्तीवेतनधारक (MTS/Class IV/Group D पात्र असतील).
• गेल्या आकलन वर्षात आयकर भरणारे.
• डॉक्टर, अभियंते, वकील, चार्टर्ड अकाउंटंट, आर्किटेक्ट यासारखे नोंदणीकृत आणि कार्यरत व्यावसायिक.

नोंद: भाडेकरू शेतकरी किंवा ज्यांच्या नावावर जमीन नाही असे शेतकरी या योजनेसाठी पात्र नाहीत.

अर्ज कसा करायचा

Pradhan Mantri Kisan Samman Nidhi Yojana साठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया सोपी आहे. शेतकरी खालील पायऱ्या फॉलो करू शकतात:

1. आधिकृत वेबसाइटवर जा: https://pmkisan.gov.in वर जा.
2. नोंदणी निवडा: “Farmer’s Corner” मध्ये “New Farmer Registration” वर क्लिक करा.
3. स्थान निवडा: तुमचे राज्य, जिल्हा, उप-जिल्हा, ब्लॉक आणि गाव निवडा.
4. आधार तपशील भरा: आधार क्रमांक टाका आणि ओटीपी मिळवा.
5. बँक तपशील भरा: बँक खाते क्रमांक आणि IFSC कोड टाका.
6. जमीन तपशील भरा: खाता/खसरा क्रमांकासह जमिनीची माहिती भरा.
7. कागदपत्रे अपलोड करा: आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करा.
8. नोंदणी क्रमांक मिळवा: अर्ज पूर्ण झाल्यावर तुम्हाला नोंदणी क्रमांक मिळेल.
9. ई-केवायसी पूर्ण करा: आधार क्रमांक आणि ओटीपी वापरून ई-केवायसी करा. जर मोबाइल नंबर आधारशी लिंक नसेल, तर जवळच्या सामुदायिक सेवा केंद्रावर (CSC) बायोमेट्रिक सत्यापन करा.

आवश्यक कागदपत्रे:

ई-केवायसी: ई-केवायसी अनिवार्य आहे. यासाठी तुम्ही वेबसाइटवरील “eKYC” पर्याय निवडा, आधार क्रमांक टाका आणि ओटीपीद्वारे सत्यापन करा.

स्थिती कशी तपासायची

शेतकरी खालीलप्रमाणे त्यांची स्थिती तपासू शकतात:

• लाभार्थी स्थिती: https://pmkisan.gov.in वर “Know Your Status” वर क्लिक करा. नोंदणी क्रमांक, मोबाइल नंबर आणि कॅप्चा टाका. ओटीपीद्वारे सत्यापन करा.
• हप्त्याची स्थिती: “Beneficiary Status” पर्यायावर क्लिक करा आणि आधार क्रमांक टाका.
• नोंदणी क्रमांक विसरल्यास: “Know Your Registration Number” पर्यायावर आधार आणि मोबाइल नंबर टाका.

लाभार्थी यादी तपासणे: वेबसाइटवर “Beneficiary List” पर्याय निवडा, राज्य, जिल्हा, उप-जिल्हा, ब्लॉक आणि गाव निवडा आणि “Get Report” वर क्लिक करा.

संबंधित बातम्या 

• 19वा हप्ता: 24 फेब्रुवारी 2025 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 19वा हप्ता जाहीर केला. यामुळे 9.8 कोटी शेतकऱ्यांना, त्यात 2.41 कोटी महिलांचा समावेश आहे, 22,000 कोटींहून अधिक रक्कम मिळाली.
• 20वा हप्ता: 20वा हप्ता जुलै किंवा ऑगस्ट 2025 मध्ये अपेक्षित आहे. अंदाजे 2 ऑगस्ट 2025 पर्यंत हप्ता येण्याची शक्यता आहे, परंतु आधिकृत तारीख अद्याप जाहीर झालेली नाही.
• 21वा हप्ता: ऑक्टोबर 2025 मध्ये येण्याची शक्यता आहे.
• ई-केवायसी अनिवार्य: सर्व लाभार्थ्यांना हप्ते मिळण्यासाठी ई-केवायसी पूर्ण करणे आवश्यक आहे.

योजनेचा परिणाम

Pradhan Mantri Kisan Samman Nidhi Yojana ने देशभरातील शेतकऱ्यांच्या जीवनात मोठा बदल घडवला आहे. सुमारे 9.6 कोटी शेतकरी या योजनेचे लाभार्थी आहेत. उदाहरणार्थ, उत्तर प्रदेशमध्ये 2.26 कोटी, महाराष्ट्रात 91.44 लाख आणि बिहारमध्ये 75.81 लाख शेतकऱ्यांना लाभ मिळाला आहे. या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना बियाणे, खते आणि यंत्रे खरेदी करण्यासाठी आर्थिक आधार मिळाला आहे. डायरेक्ट बेनिफिट ट्रान्सफर (DBT) पद्धतीमुळे पैसे थेट बँक खात्यात जमा होतात, ज्यामुळे पारदर्शकता वाढली आहे.

राज्यनिहाय लाभार्थी:

कसे अद्ययावत राहायचे

शेतकऱ्यांनी Pradhan Mantri Kisan Samman Nidhi Yojana बद्दल अद्ययावत राहण्यासाठी खालील गोष्टी कराव्यात:

• आधिकृत वेबसाइट तपासा: https://pmkisan.gov.in वर नियमितपणे अद्यतने पहा.
• सोशल मीडिया: PM-KISAN च्या अधिकृत ट्विटर (@PMKisan) किंवा फेसबुक पेजवर अद्यतने मिळवू शकता.
• स्थानिक यंत्रणा: राज्य सरकार किंवा स्थानिक शासकीय कार्यालयांद्वारे प्रसिद्ध होणारी माहिती तपासा.
• ई-केवायसी आणि बँक तपशील: हप्ते सुरळीत मिळण्यासाठी ई-केवायसी पूर्ण ठेवा आणि बँक खाते तपशील अद्ययावत ठेवा.

आधिकृत दुवे

• आधिकृत वेबसाइट: https://pmkisan.gov.in
• मार्गदर्शक सूचना पीडीएफ: https://pmkisan.gov.in/Documents/RevisedFAQ.pdf

प्रश्नोत्तरी

1. कोण पात्र आहे?
   सर्व जमीनधारक शेतकरी कुटुंबे पात्र आहेत, परंतु काही वगळण्या (जसे की आयकर भरणारे, उच्चपदस्थ सरकारी कर्मचारी) लागू आहेत.
2. अर्ज कसा करायचा?
   https://pmkisan.gov.in वर “New Farmer Registration” वर क्लिक करून आधार, बँक आणि जमीन तपशीलांसह अर्ज भरा.
3. हप्ते कधी मिळतात?
   दर चार महिन्यांनी एक हप्ता (एप्रिल-जुलै, ऑगस्ट-नोव्हेंबर, डिसेंबर-मार्च) मिळतो.
4. ई-केवायसी कशी करायची?
   वेबसाइटवर “eKYC” पर्याय निवडा, आधार क्रमांक आणि ओटीपी टाका. मोबाइल नंबर लिंक नसल्यास CSC वर बायोमेट्रिक सत्यापन करा.
5. लाभार्थी स्थिती कशी तपासायची?
   “Know Your Status” पर्यायावर नोंदणी क्रमांक आणि मोबाइल नंबर टाकून स्थिती तपासा.
6. हप्ता मिळत नसल्यास काय करायचे?
   ई-केवायसी पूर्ण करा, बँक तपशील तपासा आणि स्थानिक PM-KISAN सेलशी संपर्क साधा.
7. तक्रार कुठे नोंदवायची?
   जिल्हा तक्रार निवारण समितीकडे किंवा वेबसाइटवरील “Farmer’s Corner” मध्ये तक्रार नोंदवा.
8. नोंदणी क्रमांक विसरल्यास काय करायचे?
   “Know Your Registration Number” पर्यायावर आधार आणि मोबाइल नंबर टाकून क्रमांक मिळवा.

संदर्भ

• आधिकृत वेबसाइट: https://pmkisan.gov.in
• मार्गदर्शक सूचना पीडीएफ: https://pmkisan.gov.in/Documents/RevisedFAQ.pdf
• विकिपीडिया: https://en.wikipedia.org/wiki/Pradhan_Mantri_Kisan_Samman_Nidhi
• बातम्या: https://www.jagranjosh.com, https://www.hindustantimes.com