क्रांतिज्योती सावित्रीबाई फुले बालसंगोपन योजना ही महाराष्ट्र सरकारची एक महत्त्वाची योजना आहे. ही योजना महिला आणि बाल विकास विभागाकडून चालवली जाते. या योजनेचा मुख्य उद्देश आहे की, अनाथ किंवा निराधार मुलांना संस्थेत ठेवण्याऐवजी कुटुंबात संगोपन करणे. Krantijyoti Savitribai Phule Balsangopan Yojana ही योजना ० ते १८ वर्षांच्या मुलांसाठी आहे. या योजनेद्वारे मुलांना कौटुंबिक वातावरण मिळते. त्यामुळे त्यांचा विकास चांगला होतो. ही योजना सावित्रीबाई फुले यांच्या नावाने सुरू करण्यात आली आहे. ही योजना २००१ पासून सुरू आहे. नंतर त्यात बदल करण्यात आले. २०२३ मध्ये नवीन मार्गदर्शक तत्त्वे जारी करण्यात आली. या योजनेद्वारे सरकार मुलांना आर्थिक मदत देते. ही मदत संस्थांच्या माध्यमातून दिली जाते. संस्था मुलांना कुटुंब शोधतात आणि त्यांचे संगोपन करतात. या योजनेचा फायदा हजारो मुलांना झाला आहे.
Krantijyoti Savitribai Phule Balsangopan Yojana ची पात्रता
या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी काही नियम आहेत. मुलांची वयोगट ० ते १८ वर्ष असावा. ही योजना अनाथ मुलांसाठी आहे. निराधार किंवा बेघर मुलांना लाभ मिळतो. आजारी पालकांची मुलेही पात्र आहेत. कैद्यात असलेल्या पालकांची मुलेही येतात. कोविड-१९ मुळे पालक गमावलेली मुलेही पात्र आहेत. एचआयव्ही किंवा कॅन्सरसारख्या आजार असलेल्या पालकांची मुलेही लाभ घेऊ शकतात. अपंग पालकांची मुलेही योजनेत सामील होतात. कुटुंबात कलह असलेली मुलेही पात्र आहेत. नैसर्गिक आपत्तीमुळे पालक गमावलेली मुलेही येतात. रस्त्यावर किंवा रेल्वे स्थानकात राहणारी मुलेही पात्र आहेत. बालकामगार मुलेही या योजनेत येतात. दोन्ही पालक अपंग असतील तर मुले पात्र आहेत. एक पालक मृत असेल किंवा घटस्फोट झाला असेल तरही लाभ मिळतो. पालकांनी मुलांना नाकारले असेल तरही पात्रता आहे. पालक पुनर्विवाह केला आणि मुले दुर्लक्षित झाली तरही लाभ मिळतो. पालक गंभीर आजारी असतील किंवा रुग्णालयात असतील तर मुले पात्र आहेत. ही पात्रता जिल्हा बाल कल्याण समिती ठरवते.
या योजनेची पात्रता निकष खालील तक्त्यात दिले आहेत:
| क्रमांक | पात्रतेचे प्रकार | उदाहरण |
|---|---|---|
| १ | अनाथ मुले | दोन्ही पालक मृत असतील. |
| २ | निराधार मुले | पालक नसतील किंवा कुटुंब नसले. |
| ३ | आजारी पालकांची मुले | एचआयव्ही, कॅन्सर किंवा अपंग पालक. |
| ४ | कैद्यातील पालकांची मुले | पालक जेलमध्ये असतील. |
| ५ | कोविड-१९ प्रभावित मुले | पालक कोविडमुळे मृत झाले. |
| ६ | कुटुंब कलहातील मुले | कुटुंबात भांडणे किंवा तस्करी. |
| ७ | बेघर मुले | रस्त्यावर राहणारी मुले. |
Krantijyoti Savitribai Phule Balsangopan Yojana चे फायदे
या योजनेद्वारे प्रत्येक मुलाला दरमहा २२५० रुपये मिळतात. हे पैसे अन्न, कपडे, शिक्षण आणि आरोग्यावर खर्च होतात. आधी हे अनुदान ११०० रुपये होते. २०२३ मध्ये ते वाढवण्यात आले. संस्थांना प्रत्येक मुलासाठी २५० रुपये अतिरिक्त मिळतात. हे पैसे संस्थेच्या खर्चासाठी आहेत. संस्था मुलांची केस फाइल ठेवतात. ते गृहभेटी करतात. मुलांच्या विकासाची नोंद ठेवतात. एका कुटुंबात दोनपेक्षा जास्त मुले असतील तरही लाभ मिळतो. विशेषतः कोविड प्रभावित कुटुंबांसाठी ही तरतूद आहे. या योजनेद्वारे मुलांना कौटुंबिक जीवन मिळते. ते संस्थेत राहण्यापेक्षा चांगले आहे. मुलांना शिक्षण आणि वैद्यकीय सुविधा मिळतात. २०२३ मध्ये ४४१५ मुलांना लाभ झाला. हे अनुदान संस्थांच्या माध्यमातून दिले जाते. संस्था सरकारकडून नोंदणीकृत असतात.
Krantijyoti Savitribai Phule Balsangopan Yojana साठी अर्ज कसा करावा
या योजनेचा अर्ज करणे सोपे आहे. प्रथम, जिल्हा बाल कल्याण समितीकडे जावा. किंवा नोंदणीकृत संस्थेकडे अर्ज द्या. ऑनलाइन अर्जही करता येतो. अधिकृत वेबसाइट womenchild.maharashtra.gov.in वर जा. तेथे बाल संगोपन योजना पेज उघडा. फॉर्म डाउनलोड करा. फॉर्म भरून दस्तऐवज जोडा. दस्तऐवजांत जन्म प्रमाणपत्र, पालकांचे मृत्यू प्रमाणपत्र, आरोग्य प्रमाणपत्र आदी असतात. अर्ज जिल्हा महिला आणि बाल विकास अधिकारीकडे सादर करा. समिती अर्ज तपासते. पात्र असल्यास लाभ सुरू होतो. अर्ज प्रक्रिया निःशुल्क आहे. संस्था मदत करतात. अर्जासाठी आवश्यक दस्तऐवज खालील आहेत:
- मुलाचे जन्म प्रमाणपत्र.
- पालकांचे मृत्यू प्रमाणपत्र (असल्यास).
- आरोग्य प्रमाणपत्र.
- उत्पन्न प्रमाणपत्र.
- फोटो.
- आधार कार्ड.
प्रक्रिया पायऱ्या:
- वेबसाइटवर जा किंवा संस्थेकडे संपर्क करा.
- फॉर्म भरून दस्तऐवज जोडा.
- अर्ज सादर करा.
- तपासणी होईल.
- मंजुरी मिळेल.
सरकारी GR डाउनलोड लिंक आणि अधिकृत वेबसाइट
Krantijyoti Savitribai Phule Balsangopan Yojana FAQ’s
- ही योजना कोणासाठी आहे?
ही योजना ० ते १८ वर्षांच्या अनाथ आणि निराधार मुलांसाठी आहे. - अनुदान किती मिळते?
प्रत्येक मुलाला दरमहा २२५० रुपये मिळतात. - अर्ज कुठे करावा?
जिल्हा बाल कल्याण समिती किंवा अधिकृत वेबसाइटवर करा. - दस्तऐवज काय लागतात?
जन्म प्रमाणपत्र, मृत्यू प्रमाणपत्र, आधार कार्ड आदी. - योजना कधी सुरू झाली?
२००१ मध्ये सुरू झाली, २०२३ मध्ये सुधारित झाली. - संस्थांची भूमिका काय?
संस्था मुलांना कुटुंब शोधतात आणि अनुदान देतात. - कोविड प्रभावित मुलांना विशेष लाभ आहे का?
हो, दोनपेक्षा जास्त मुलांना लाभ मिळतो. - अनुदान कसे मिळते?
संस्थांच्या माध्यमातून बँकेत जमा होते. - पात्रता तपासणी कोण करते?
जिल्हा समिती तपासते. - अधिक माहितीसाठी कोणाला संपर्क करावा?
जिल्हा महिला आणि बाल विकास अधिकारीशी संपर्क करा.





